02-07-2024
Geacht kabinet, geachte ministers,
Met deze oproep vragen wij u dringend om in het regeerakkoord dat u deze zomer schrijft, de belangen en bescherming van toekomstige generaties te waarborgen en uw beleid te richten op de lange termijn.
In onze samenleving leeft de groeiende en breed gedragen wens om langetermijndenken en het welzijn van onze toekomstige generaties, centraler te stellen in onze besluitvorming. Internationaal heeft Nederland al stappen gezet in deze richting. Op 28 juli 2022 stemde Nederland in met een nieuw mensenrecht dat unaniem door de Verenigde Naties werd aangenomen: het recht op een schoon, gezond en duurzaam leefmilieu voor huidige en toekomstige generaties. Dit recht moet beschermd en gewaarborgd worden door overheden.
Ondanks geldende verplichtingen, eerdere oproepen en een groeiend aantal internationale voorbeelden, waaronder onze buurlanden, heeft Nederland nog niet de rechten van toekomstige generaties in de (grond)wet verankerd. Ook kent ons democratisch systeem helaas nog geen instelling of ambt dat deze rechten beschermt.
We roepen u daarom op om erkende mensenrechten, zoals het recht op leven, gezondheid en een gezonde, schone en duurzame leefomgeving, ook voor toekomstige generaties in uw regeerakkoord en daarlangs ook in wet en beleid te verankeren. De Nederlandse overheid heeft de plicht om schone lucht, water en grond te waarborgen en de natuur te beschermen, net zoals ze de inwoners moet beschermen tegen de gevolgen van extreem weer en klimaatverandering, niet alleen nu – maar ook in de toekomst.
Hoewel Nederland dit internationaal erkent, is dit nog onvoldoende zichtbaar in ons eigen land. Er is te weinig aandacht voor de langetermijngevolgen van beleid, waardoor huidige en toekomstige generaties niet verzekerd zijn van een gezonde, fijne en veilige leefomgeving. Daarom moet Nederland nu overgaan van papieren erkenning naar praktische realisatie van de bescherming van toekomstige generaties in zowel wetgeving, beleid als samenleving.
In 2019 hebben acht politieke jongerenorganisaties een manifest artikel 21 voor een geüpdatete Grondwet en een Ombudspersoon voor toekomstige generaties overhandigd aan toenmalig minister Dijksma. Deze politiek onafhankelijke persoon kan het beleid van de regering controleren, de samenhang tussen ministeries, planbureaus en andere adviesorganen van kabinet en overheid garanderen en de belangen van toekomstige generaties behartigen.
De landen om ons heen zijn al verder. Het Network of Institutions for Future Generations heeft een overzicht ontwikkeld van wat andere landen al doen voor toekomstige generaties. In België en Duitsland staan toekomstige generaties in de Grondwet. Hongarije heeft sinds 2007 een Ombudsman Toekomstige Generaties, Wales heeft sinds 2018 een Commissioner for Future Generations, en in landen als Finland en Litouwen is er een Parlementaire Commissie voor Toekomstige Generaties.
Ook in Nederland verdienen toekomstige generaties een stem. Op 25 april 2024 organiseerden wij daarom de Dag voor Toekomstige Generaties. Op deze dag kwamen politici, ambtenaren, internationale experts en andere geïnteresseerden bijeen om te werken aan de mooist mogelijke toekomst. Op deze dag werd tevens een manifest overhandigd aan leden van uw Eerste en Tweede Kamer, met de oproep zich vanuit hun positie te zetten voor de lange termijn en de mooist mogelijke toekomst voor iedereen.
Het bijgevoegde manifest – gesteund door 25+ organisaties uit het maatschappelijk middenveld – versturen we nu graag ook aan u. Wij vragen u om zich te voegen naar de internationale juridische realiteit en de belangen van toekomstige generaties te erkennen in het recht, zodat deze belangen voortaan worden afgewogen bij het ontwikkelen, toetsen en toepassen van beleid en wetgeving. Hierdoor hoeft de bescherming van toekomstige Nederlanders niet via rechtszaken afgedwongen te worden, maar voldoet de overheid – zoals beloofd en zoals het hoort – aan haar positieve verplichtingen om erop toe te zien dat overheden en bedrijven de rechten van haar inwoners nu én in de toekomst niet schenden.
Wij rekenen op uw inzet voor de toekomst van Nederland.
Met vriendelijke groet,
Het Lab Toekomstige Generaties
Jan van de Venis (waarnemend ombudsman Toekomstige Generaties)
Marga Boneschansker
Nanja van Rijsse