In Nederland heeft ieder kind recht op en toegang tot onderwijs, maar hoe inclusief is dat onderwijs eigenlijk? Versterkt het systeem en dat wat ze leren ten volle het potentieel van kinderen, met name als het gaat om het aanbieden van een inclusieve en warme samenleving? Dat is waar deze kwestie over gaat. De waarnemend Ombudspersoon Toekomstige Generaties heeft onderzoek gedaan en is uiteindelijk tot een uitspraak gekomen, waarbij de impact van doen of nalaten nu op het welzijn van toekomstige generaties wordt onderzocht en beoordeeld.
Samenvatting van de kwestie
Onderwijs is een recht, voor ieder kind in Nederland. Ook ontwikkeling is een internationaal erkend kinderrecht. Vanuit meerdere kinderrechten zou je in één lange zin kunnen zeggen: kinderen hebben recht op onderwijs dat gericht is op de belangen, ontwikkeling en ontplooiing van het kind én op de voorbereiding van het kind op een verantwoord leven in een vrije samenleving en dit alles zonder discriminatie van welke aard ook.
Ministeries en instellingen doen hun best om het onderwijs voor onze kinderen zo goed mogelijk te maken. Docenten werken daar ook keihard aan. Maar klopt het systeem wel? Versterkt ons huidige onderwijssysteem werkelijk het potentieel van alle jongens én meisjes, biedt het gelijke kansen aan ieder kind, is het gericht op ontwikkeling en ontplooiing, is het inclusief en draagt het bij aan een inclusieve samenleving voor de huidige en toekomstige kinderen? Kinderen zouden vanuit dezelfde startpositie en perspectieven toegang moeten hebben tot basisonderwijs, vervolgopleiding en de plek in de samenleving die erna komt. Dat is nu helaas (nog) niet in het geval. Het gaat nu vaak al mis op de basisschool. Een voorbeeld daarvan is dat kinderen van laagopgeleide ouders in groep 8 vaker een lager advies krijgen voor de middelbare school dan de uitslag van hun Cito-eindtoets aangeeft. Kinderen van hoogopgeleide ouders krijgen daartegenover juist vaak een hoger advies dan hun eindtoets voor de basisschool. Een ander voorbeeld: meisjes en jongens verlaten de basisschool met een beperkt zelfbeeld en maken stereotype keuzes in vervolgopleidingen.
Onderzoeksvraag
Wat is het mooist mogelijke basisonderwijs qua kansengelijkheid dat wij alle kinderen van toekomstige generaties toewensen? Van een onvolledige situatie nu naar de mooist mogelijke en meest gewenste toekomst dus. Ter verduidelijking, Kansengelijkheid en inclusief onderwijs beogen: het kind de mogelijkheid bieden om eruit te halen wat er in zit; het ontwikkelen van de potentie, talenten en interesses van een kind. Kansengelijkheid beslaat vele terreinen in het leven van een kind; afkomst, geslacht, thuissituatie, woon- en sociale omgeving, gezondheid, veiligheid én onderwijs. Vanuit het onderwijs kunnen niet alle terreinen en problemen, maar wel een aanzienlijk deel daarvan worden opgelost.
Uitspraak
Ons huidige basisonderwijs systeem biedt onvoldoende gelijke kansen voor ieder kind. Om de rechten van ieder huidig en toekomstig kind op onderwijs en ontwikkeling te realiseren moet hier actie op worden ondernomen, zodat het basisonderwijs een gelijkwaardige basis biedt aan de kinderen van de huidige en toekomstige generaties. Hier is nog een wereld te winnen.
De weg van de kwestie
De kwestie over Primair onderwijs is aangedragen via het Loket voor de Toekomst. Op basis van de Select methode hebben we onderzocht of de kwestie geschikt was om te worden behandeld. Daarbij kijken we bijvoorbeeld naar de relevantie voor de maatschappij, het verwachte effect en het belang voor toekomstige generaties.
De hoofdvraag in deze kwestie luidt als volgt:
“Hoe zorgen we ervoor dat het basisonderwijs eerlijke en gelijkwaardige kansen biedt voor ieder kind? Hoe maken we het basisonderwijs zo inclusief mogelijk voor onze en toekomstige generaties kinderen?”
Er is eerst onderzoek gedaan naar de omliggende kaders. Daaruit is de quickscan gevormd. Nadat deze af was, werd het tijd om nog dieper in de materie te duiken voor de uitspraak. De Ombudspersoon is tot een uitspraak gekomen op basis van de volgende stappen: het uitvoeren van een feitenonderzoek, juridisch en beleidsonderzoek; het formuleren van meerdere hypotheses voor mogelijke oplossing(en); het organiseren van een stakeholdersmeeting met mensen uit het onderwijsveld; een expertsessie over kansenongelijkheid in het onderwijs met onderwijsdeskundigen; het doen van onderzoek naar voorbeelden en vergelijkbare mogelijkheden onder Nederlandse en internationale relevante wet- en regelgeving.
Lees de quickscan
Alle informatie wordt samengebracht en er worden verbanden gelegd. Wetsartikelen, beleidsdocumenten, internationale regelgeving. Wat vertellen ze ons en hoe verhouden ze zich tot elkaar?
Daarnaast verkreeg de Waarnemend Ombudspersoon inzicht door toekomstbeelden die werden gevormd door een Toekomstraad. Deze raad leeft zich in in toekomstige generaties en bedenkt hoe de toekomst er op zijn mooist uit zou zien. Vervolgens kijkt de raad vanuit de toekomst terug naar nu: wat moet er nu veranderen om tot die mooist mogelijke toekomst te komen? Ben je benieuwd hoe die toekomst eruit ziet? Je leest het terug in de uitspraak.
Tot slot heeft de Waarnemend Ombudspersoon aanbevelingen geschreven, gericht aan de politiek, voor verbetering van de inclusiviteit van het Nederlandse basisonderwijs. De uitspraak is hier te lezen.
Deze kwestie is tot stand gekomen in samenwerking met WOMEN Inc.