Kwestie Toekomst Landbouw en Boeren
“Luister naar de natuur en naar degenen die het land bewerken, voor de generaties die nog gaan komen”
Het Lab Toekomstige Generaties (LabTG) heeft zich in 2021 over de toekomst van werk in de kringlooplandbouw gebogen, en hoe deze manier van boeren kan bijdragen aan het behouden van landbouw en landbouwberoepen in Nederland voor toekomstige generaties. Wat is de mooist mogelijke toekomst op dit vlak en hoe verwezenlijken we die? Welke randvoorwaarden gelden hiervoor en hoe kunnen deze bijdragen aan een duurzaam toekomstperspectief voor de boer en het boerenberoep? Samen met Texelse boeren heeft het Lab TG naar de toekomst gekeken. Op basis van die gesprekken en theoretisch onderzoek concludeert de Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties (Ombudspersoon) dat kringlooplandbouw cruciaal is voor het behouden van landbouw en landbouwberoepen in Nederland. Daar komen echter wel randvoorwaarden bij die in acht moeten worden genomen door alle spelers in het veld. Om partijen hierbij een handje te helpen, heeft het Lab TG een tool ontwikkeld: de ‘Landbouw Toekomst Toets’. Deze kan worden ingezet door beleidsmakers, private partijen, natuurorganisaties en boeren bij elk besluit dat over een boerenbedrijf of de landbouwsector wordt genomen om het betreffende besluit op toekomstbestendigheid te toetsen.
Urgentie
Het huidige Nederlandse landbouwsysteem staat voor een enorme transitie. Op dezelfde weg doorgaan betekent een Nederland aan toekomstige generaties doorgeven dat qua natuur, bodemleven, biodiversiteit en waterkwaliteit op alle punten minder is dan toen we het kregen van onze voorouders. Voor veel boeren ontbreekt het aan toekomstperspectief. Het roer gaat steeds meer om en wel in duurzame richting. Deze transitie betekent dat het boerenberoep verandert. En heeft effect op de hele keten. Want we delen allen de wens dat er ook in de toekomst boeren in Nederland zullen zijn die bijdragen aan de economie en hun eigen levensonderhoud, als ook ons voedsel produceren en onze landschappen vormgeven. Dat betekent werk aan de winkel voor ons allemaal.
Op weg naar de mooist mogelijke toekomst
De omslag naar een duurzame landbouw in Nederland vraagt samenwerking van alle spelers. En vertrouwen in elkaar. Innovatie en creativiteit spelen ook een rol. Want uiteindelijk willen we allemaal gezonde voeding, een mooi landschap en natuur.
De Ombudspersoon vraagt in zijn uitspraak aandacht voor dat kringlooplandbouw cruciaal is voor behouden van landbouw en landbouwberoepen in de toekomst en formuleert ook randvoorwaarden voor een geslaagde transitie naar een toekomstbestendige duurzame landbouw in Nederland. Ruimte bieden voor vernieuwend ondernemerschap; vertrouwen; bewustwording consument; eerlijke prijs; waardering voor de boer; economisch perspectief; gemeenschappelijk belang; samenwerking; integrale aanpak en maatwerk zijn kernwoorden die de Ombudspersoon hierbij gebruikt. Wil de landbouwtransitie slagen dan moet de overheid normen stellen die voor de lange termijn gelden; financiers, verpachters en verzekeraars zullen met de boeren moeten zoeken naar nieuwe en eerlijkere ondernemingsvormen; het bepalen van een reële prijs van boerenproducten ligt in de handen van de grote afnemers, coöperaties, supermarkten en de consument; natuurorganisaties moeten op basis van vertrouwen samenwerken met boerenbedrijven; en de boeren zelf moeten gaan innoveren met nieuwe gewassen, kringlooplandbouw, regeneratie van de bodem en biodiversiteit. Alleen wanneer alle spelers in vertrouwen met elkaar samenwerken, kan de landbouw, het boerenberoep en de natuur voor toekomstige generaties worden behouden.
Toets Toekomstig Boeren
Om alle betrokkenen – van ‘boer tot bord’ – hierbij te helpen, biedt het Lab TG de ‘Toets Toekomstig Boeren’ aan. Hiermee toetst men besluitvorming voor de landbouwsector aan zes randvoorwaarden: Boer, Boerenproduct, Bodem, Gezondheid, Geluk en Generaties van de toekomst. Alleen wanneer alle zes de randvoorwaarden is voldaan kunnen we het boerenberoep in de toekomst op een gezonde manier behouden. Dat is de basis voor onze voedselvoorziening en daarmee essentieel voor het welzijn van toekomstige generaties.
Hoe de Toets toe te passen?
In het vormgeven van de landbouwberoepen van de toekomst is het belangrijk dat alle zes randvoorwaarden in balans zijn en in verbinding staan in alle besluiten die we nemen. De “Toets Toekomstig Boeren” biedt een checklist voor deze randvoorwaarden. Voor elke randvoorwaarden zijn belangrijke condities opgenomen.
Dat betekent dat wanneer de hele cyclus is doorlopen, alle boxen zijn afgevinkt. Wanneer dit niet het geval is, is het van belang het beleid te hervormen dan wel aan te passen. Wanneer alle boxen zijn afgevinkt, is het beleid toekomstbestendig. Kortom; dit beleid is klaar om doorgevoerd te worden.
Stel jezelf op de proef en gebruik de toets! Hier vind je de interactieve versie van de Toets, onder- en bovenaan de pagina kun je de volledige Toets Toekomstig Boeren downloaden in PDF.
Lab Toekomstige Generaties stelt voor de Landbouw Toekomst Toets op Texel proef te draaien
Waarom Texel? Texel laat de kracht van samenwerkende boeren en van een landschapsgerichte aanpak zien. Er worden al veel toekomstbestendige initiatieven met succes ontplooid. Texel is bovendien Nederland in het klein en ideaal als voorbeeld van hoe een samenleving de kringloop kan proberen te sluiten. Veel Texelaars handelen al in de geest van het 3xB-3xG beslismodel. Dat creëert saamhorigheid en vertrouwen in de toekomst, ook voor hun toekomstige generaties. Zij moeten de ruimte krijgen om hiermee verder te experimenteren.
De Ombudspersoon roept alle stakeholders op om de door het Lab Toekomstige Generaties ontwikkelde Landbouw Toekomst Toets in gebruik te nemen. In ieder geval bij elke beslissing die een boerenbedrijf op Texel aangaat. De opgedane ervaringen zullen nuttig zijn voor de rest van Nederland. Het doel is natuurlijk dat de Toets landelijk zal worden ingezet om met elkaar tot de beste afspraken te komen. In de zin van gezond voor onszelf en toekomstbestendig voor toekomstige generaties.
De weg van de kwestie
Een geselecteerde kwestie legt altijd een bepaalde weg af. De kwestie over de Toekomst van Landbouw en Boeren start vanaf juni.
De kwestie is aangedragen via de Brongroep en het Kernteam. Op basis van de Select methode hebben we onderzocht of de kwestie geschikt was om te worden behandeld. Daarbij kijken we bijvoorbeeld naar de relevantie voor de maatschappij, het verwachte effect en het belang voor toekomstige generaties.
Het Lab buigt zich voor deze kwestie over de vraagstelling:
“Hoe kan circulaire landbouw bijdragen aan het borgen van landbouwberoepen in Nederland voor toekomstige generaties?”
Na onderzoek doet de Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties zijn uitspraak. De Waarnemend Ombudspersoon is tot de uitspraak gekomen op basis van de navolgende stappen:
- het uitvoeren van een feitenonderzoek, juridisch- en beleidsonderzoek;
- het vanuit het Lab ontwerpen en inzetten van een ‘Weg van de Kwestie’;
- het organiseren van een inlevingsoefening betreffende mogelijke ideale oplossingsrichtingen door een ToekomstRaad;
- het formuleren van een hypothese voor mogelijke oplossing(en);
- het doen van onderzoek naar internationale voorbeelden en vergelijkbare mogelijkheden onder Nederlandse wet- en regelgeving.
Alle informatie is samengebracht en er worden verbanden gelegd. Wetsartikelen, beleidsdocumenten, internationale regelgeving. Wat vertellen ze ons en hoe verhouden ze zich tot elkaar?
Daarnaast krijgt de Waarnemend Ombudspersoon inzicht door toekomstbeelden die werden gevormd door een ToekomstRaad. Deze raad leeft zich in in toekomstige generaties en bedenkt hoe de toekomst er op zijn mooist uit zou zien. Lees het eerste en tweede Toekomstbeeld; Vervolgens kijkt de raad vanuit de toekomst terug naar nu: wat moet er nu veranderen om tot die mooist mogelijke toekomst te komen? Je leest het terug in de uitspraak.
Tenslotte zal de Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties aanbevelingen schrijven en advies delen. De uitspraak zal rond 15 december te lezen zijn via deze webpagina en onze sociale media. Blijf ook op de hoogte via onze Nieuwsbrief Update.
Mede mogelijk gemaakt door Goldschmeding Foundation
Over de Goldschmeding Foundation voor Mens, Werk en Economie
De Goldschmeding Foundation werkt aan een betere wereld waarin Mens, Werk en Economie met elkaar in balans zijn én elkaar versterken. Wij doen dit vanuit de overtuiging dat deze ontstaat als mensen elkaars belangen dienen. De Foundation ondersteunt daarom – met inzet van donaties, netwerk en kennis – zowel excellent wetenschappelijk onderzoek als innovatieve praktijkprojecten, die bijdragen aan een Inclusieve Arbeidsmarkt, Duurzaam Werk en een Menswaardige Economie.
