Uitspraak kwestie de Waddenzee
Samenvatting van de kwestie
Uniek gebied
De Waddenzee is de binnenzee tussen de Waddeneilanden en de Noordzee aan de ene kant, en aan de andere kant het vasteland van Nederland, Duitsland en Denemarken. Het gebied strekt zich uit tussen Den Helder in Nederland en Esbjerg in Denemarken, heeft een lengte van 500 km en een breedte van gemiddeld 20 km.
UNESCO Werelderfgoed
Het Waddengebied wordt geprezen en beoordeeld als ‘Mooiste natuurgebied van Nederland’. De Waddenzee is bovendien UNESCO Werelderfgoed; doel van toekenning van dit predicaat is om erfgoed dat van unieke en universele waarde is voor de mensheid, beter te kunnen bewaren voor toekomstige generaties. We hebben dus in Nederland unieke natuur, waarvan we erkennen dat we die willen bewaren voor toekomstige generaties.
Zorgen over het waddengebied
Los van meer algemene zorgen voor het gebied, van klimaatverandering en zoutwinning tot overbevissing, vond begin 2019 een ramp plaats voor het gebied: de ramp met containerschip MSC Zoë, dat met een storm 342 containers verloor. Daardoor spoelden grote hoeveelheden producten en met name plastic korrels aan op verschillende Waddeneilanden. Begin 2020 was er weer een schip dat in een storm vlakbij de Waddeneilanden containers verloor. Deze problemen heeft het Lab Toekomstige Generaties aangepakt als een kwestie om te bestuderen. De vraag daarbij is: Beschermen wij het Waddengebied voldoende voor toekomstige generaties?
Uitspraak
Op de eerste vraag is het antwoord duidelijk, gezien de veelheid aan wetenschappelijke publicaties en overheidsstudies die wijzen op de teloorgang van biodiversiteit in Nederland en de kwetsbare ecologie van de Waddenzee: Nee, we beschermen het Waddengebied onvoldoende voor toekomstige generaties; niet op papier, niet in de governance en niet in de praktijk.
Hoe ziet de mooiste mogelijke Waddenzee er uit?
Om tot een antwoord te komen op deze vraag, organiseerde het Lab Toekomstige Generaties medio 2019 een Toekomstraad. Deze ToekomstRaad bestond uit een groep van 75 deelnemers. Zij deden eerst een individuele inlevingsoefening met een tijdreis naar zeven generaties terug in het verleden en vervolgens zeven generaties vooruit in de toekomst. Na aanleiding van deze oefening en vanuit de perspectieven cultuur, wonen en werken, natuur en bewustzijn en inrichting zijn toekomstbeelden geschetst.
In 2150…
- Weten inwoners veel over het verleden en de geschiedenis van het Waddengebied. De verhalen over hoe het vroeger was en ook dat er een tijd was waarin de mensen bang waren voor hun toekomst.
- Is er veel ruimte en een broedplaats (estuarium) voor levensgenieten: zingen, feesten, muziek maken, dans, kunst.
- Leven mensen er in drijvende woningen; al dobberend leven, werken, eten en slapen ze.
- Is het gebied wilder en ziet het er natuurlijker uit.
- Zijn de stranden, de lucht en het water schoon.
- Staat het welzijn van het Waddengebied als prioriteit op de agenda, voor de plek van mens in de natuur.
- Zijn mensen zich ervan bewust dat ze bepaalde offers moeten brengen om dit alles te bereiken.
“Het Waddengebied is een internationaal erkend natuurgebied, om dit werelderfgoed te beschermen zou het voorzorgsprincipe leiden moeten zijn”
Jeroen Dijsselbloem, voorzitter Onderzoeksraad Voor Veiligheid [1].
Rechtspersoonlijkheid
Op de vraag of het wenselijkheid is om rechtspersoonlijkheid aan de Waddenzee toe te kennen, luidt het antwoord ‘Ja’. Het geven van rechtspersoonlijkheid aan de Waddenzee zorgt ervoor dat deze een eigen plek krijgt in ons bestuursrechtelijke systeem. Dat zal ervoor zorgen dat de belangen van de Waddenzee zelf vertegenwoordigd zullen zijn in ons systeem. Zij zit dan ‘zelf’ aan tafel waar onderwerpen worden besproken of besloten die haar raken. Als rechtspersoon kan de Waddenzee zelf prioriteiten formuleren ten aanzien van gebruik van dit gebied. Het toelaten van vervuiling kan worden overgewogen tegen de belangen van het behoud van het natuurschoon, alsmede de belangen van toekomstige generaties.
De Waddenzee kan dan ook in rechte optreden tegen partijen die haar rechten en integriteit schenden dan wel dreigen te gaan schenden.
Dit artikel dienst als samenvatting van de uitspraak. De volledige uitspraak van de Ombudspersoon toekomstige generaties over de kwestie De Waddenzee is hier te lezen en downloaden.
De weg van de kwestie
Een geselecteerde kwestie legt altijd een bepaalde weg af. De kwestie over de Waddenzee is inmiddels afgerond en de uitspraak is gepubliceerd.
De kwestie over Primair onderwijs is aangedragen via het Loket voor de Toekomst. Op basis van de Select methode hebben we onderzocht of de kwestie geschikt was om te worden behandeld. Daarbij kijken we bijvoorbeeld naar de relevantie voor de maatschappij, het verwachte effect en het belang voor toekomstige generaties.
Het Lab heeft zich voor deze kwestie over drie vraagstellingen gebogen:
- Beschermen wij het Waddengebied voldoende voor toekomstige generaties?
- Hoe ziet de mooiste mogelijke Waddenzee er uit?
- Zou het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan de Waddenzee bijdragen aan het doorgeven van de mooiste mogelijke Waddenzee aan toekomstige generaties?
Na ruim een jaar onderzoek doet de Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties zijn eerste uitspraak. De Ombudspersoon is tot de uitspraak gekomen op basis van de navolgende stappen:
- het uitvoeren van een feitenonderzoek, juridisch- en beleidsonderzoek;
- het vanuit het Lab ontwerpen en inzetten van een ‘Weg van de Kwestie’;
- het organiseren van een inlevingsoefening betreffende mogelijke ideale oplossingsrichtingen door een ToekomstRaad
- het formuleren van een hypothese voor mogelijke oplossing(en);
- het doen van onderzoek naar internationale voorbeelden en vergelijkbare mogelijkheden onder Nederlandse wet- en regelgeving.
Alle informatie is samengebracht en er worden verbanden gelegd. Wetsartikelen, beleidsdocumenten, internationale regelgeving. Wat vertellen ze ons en hoe verhouden ze zich tot elkaar?
Daarnaast verkreeg de waarnemend Ombudspersoon inzicht door toekomstbeelden die werden gevormd door een Toekomstraad. Deze raad leeft zich in in toekomstige generaties en bedenkt hoe de toekomst er op zijn mooist uit zou zien. Vervolgens kijkt de raad vanuit de toekomst terug naar nu: wat moet er nu veranderen om tot die mooist mogelijke toekomst te komen? Ben je benieuwd hoe die toekomst eruit ziet? Je leest het terug in de uitspraak.
Tot slot heeft de waarnemend Ombudspersoon aanbevelingen geschreven. De uitspraak is hier te lezen.
Lees de volledige uitspraak