De bomen en de dieren in Amelisweerd die voortaan zelf hun rechtszaken tegen de voorgenomen kap van het landgoed gaan voeren. Als het aan een groep juristen ligt, is dit binnenkort realiteit. Ze willen het landgoed rechten geven en een rechtspersoon maken, net als een bedrijf.
Komend jaar zullen ze ongetwijfeld weer voor de rechter staan: de Nederlandse staat en actiegroepen die willen dat de geplande verbreding van de A27 bij Amelisweerd niet doorgaat. Ze nemen het op voor de 8 hectare natuur die verdwijnt als de weg wordt verbreed. Maar wat als we die honderden bomen nou eens zelf een stem zouden geven, redeneert een groep juristen. ,,Dan kan de natuur van Amelisweerd zelf processen voeren”, zegt Dagmar Ravensbergen (38), één van de initiatiefnemers.
Dat klinkt zweverig
,,Ha, dat horen we vaker. Maar een bedrijf heeft ook eigen rechten. En dat is ook geen natuurlijk persoon, maar wordt vertegenwoordigd door mensen. Zo willen we dat ook met natuurgebieden doen. Maak ze tot een rechtspersoon, een natuurrechtspersoon.”
Maar bedrijven bestaan uit mensen en aandeelhouders met een stem. Natuur niet
,,Een bedrijf is op zich ook niks. Vaak begonnen door mensen en uitgebreid, en toen was het nodig dat ze in de samenleving mee konden doen. Daarvoor is de rechtspersoon gecreëerd.”
Maar wie bepaalt wat dé stem is van de natuur?
,,Dat bepaalt een bestuur dat bestaat uit mensen die voor en namens de betreffende natuur handelen. Dat kunnen allerlei vertegenwoordigers van belanghebbenden in het gebied zijn. Bij onderhandelingen en in de rechtszaal vertegenwoordigen mensen de natuur, net zoals dit bij bedrijven en andere rechtspersonen gebeurt.”
Maar wie bepaalt wat dé stem is van de natuur?
,,Dat bepaalt een bestuur dat bestaat uit mensen die voor en namens de betreffende natuur handelen. Dat kunnen allerlei vertegenwoordigers van belanghebbenden in het gebied zijn. Bij onderhandelingen en in de rechtszaal vertegenwoordigen mensen de natuur, net zoals dit bij bedrijven en andere rechtspersonen gebeurt.”
Om de natuur te beschermen zijn er toch natuurorganisaties?
,,Maar dat blijft een indirecte vertegenwoordiging. Natuurorganisaties hebben geen direct belang, maar moeten zich altijd beroepen op gegevens van anderen om te beargumenteren dat natuur belangrijk is. Als je de natuur een zelfstandige juridische status geeft, kan niemand er omheen. De natuur staat dan sterker.”
Wie bepaalt welke natuur waardevol is? Een extra meanderbocht van De Krommer Rijn vernietigt leefgebied van insecten. Wat is belangrijker?
,,Goede vraag. Ook in bedrijven zul je discussie hebben over de te volgen koers. Dat kan bij de natuur ook zo spelen. Er is altijd een afweging van belangen. Dat zal met zoveel mogelijk mensen in samenspraak moeten gebeuren.”
Dreigt nu niet elke ontwikkeling op slot te gaan? Kunnen er überhaupt nog wegen worden aangelegd?
,,Ja, hoor. Uiteindelijk kan nog steeds het besluit zijn dat in het algemene belang een nieuwe weg belangrijker is. Maar in de landen waar de natuur al als rechtspersoon wordt beschouwd, zie je dat er veel meer rekening met natuur wordt gehouden. Een weg wordt dan bijvoorbeeld beter ingepast, met minimale schade voor de natuur.”
Wat zijn de concrete gevolgen voor Amelisweerd?
,,Wij zien Amelisweerd samen met Rhijnauwen als één geheel. Het lijkt ons een goed idee om dit bedreigde gebied als experiment het eerste natuurrechtspersoon van Nederland te maken. We gaan met de gemeente Utrecht in overleg hoe we dat vorm kunnen geven.”
De eerste rechtszaak wordt zeker tegen de voorgenomen verbreding van de A27?
,,Dat wordt lastig. Zo’n rechtspersoon kan waarschijnlijk niet beschermen tegen grote infrastructurele projecten. Wel worden de natuurbelangen anders meegewogen in de besluitvorming, dus aan de voorkant van trajecten. We weten niet precies hoe de Raad van State dit gaat behandelen, maar de natuur heeft als direct belanghebbende in elk geval een directere stem.”
Gepubliceerd in het Algemeen Dagblad op 22/04/2021, geschreven door Peter Koop.