Al eerder hebben we geanalyseerd waarop de waarnemend Ombudspersoon Toekomstige Generaties zich kan beroepen. Zo zijn er allerlei verdragen en internationale overeenkomsten en ontwikkelingen die de rechten en belangen van toekomstige generaties noemen.
Om die analyse up to date te houden en het makkelijker te maken naar specifieke zaken te zoeken, ontwikkelen we een online database met relevante uitspraken, ontwikkelingen en ‘good practices’ vanuit binnen- en buitenland.
Een paar voorbeelden van hoe het er ongeveer uit zal zien en zaken die er zeker in terug komen:
- Nieuws en achtergrond leestips
- Internationale afspraken
- Officiële instituten per land
- Initiatieven als het Lab
- Grondwetten
- Rechtszaken
- Uitspraken en uitleg in VN verband
- Inheemse tradities
We vullen al een aantal dingen voor je in:
- Nieuws en achtergrond leestips
a. Veel concept verkiezingsprogramma’s voor de aankomende Tweede Kamer verkiezingen in 2021 vermelden toekomstige generaties en hun belangen. Als de programma’s definitief zijn, zullen we hier meer over berichten.
b. Van het Engelstalige boek ‘The Good Ancestor’ van Roman Krznaric, verschijnt begin 2021 de Nederlandse versie ‘De Goede Voorouder’. Meer info: https://www.romankrznaric.com/good-ancestor - Internationale afspraken
a. Via internationale afspraken en verdragen erkent Nederland, steeds vaker en met steeds meer landen wereldwijd, dat we rekening moeten houden met intergenerationele rechtvaardigheid en de belangen van toekomstige generaties. Mooie voorbeelden hiervan zijn de Sustainable Development Goals en het Klimaatverdrag;
b. Het door Nederland al in 2004 aanvaarde Verdrag van Aarhus heeft wellicht de krachtigstee, op mensenrechten en toekomstige generaties gerichte, tekst en verwoordt: “Tevens erkennende dat eenieder het recht heeft te leven in een milieu dat passend is voor zijn of haar gezondheid en welzijn en de plicht heeft, zowel individueel als tezamen met anderen, het milieu te beschermen en te verbeteren in het belang van de huidige en toekomstige generaties.”
c. Een expliciete vermelding naar toekomstige generaties of verbinding tussen generaties in de teksten van EU verdragen komt niet veel voor. Een voorbeeld waar het wel is gedaan is: Art. 3 lid 3 VEU (Verdrag Europese Unie):
“De Unie bestrijdt sociale uitsluiting en discriminatie, en bevordert sociale rechtvaardigheid en bescherming, de gelijkheid van vrouwen en mannen, de solidariteit tussen generaties en de bescherming van de rechten van het kind.” - Officiële instituten per land
a. Hongarije heeft een officiële Ombudsman voor Toekomstige Generaties, Israël had een Parlementair Commissaris voor Toekomstige Generaties en Wales heeft een Commissaris voor Toekomstige Generaties. Laatstgenoemde ontwikkeld – net als wij in Nederland – allerlei tools en methodes om beter rekening te houden met de belangen van toekomstige generaties. Samen werken we in het Network of Institutions for Future Generations. - Initiatieven als het Lab
a. In België bestaat de Stichting voor Toekomstige Generaties, dat zich toelegt op de transitie naar een duurzaam ontwikkelingsmodel.
b. Ook noemen we graag de World Future Council dat al vele jaren baanbrekend werk op ons terrein heeft verricht. - Grondwetten
a. Toekomstige generaties worden helaas niet in onze Grondwet genoemd. We kennen ze geen rechte toe. In veel andere landen is dat anders. In landen als België, Noorwegen, Frankrijk, Zwitserland, Finland, Luxemburg en Hongarije worden duurzame ontwikkeling, solidariteit tussen de generaties of zelfs rechten van toekomstige generaties wel in de grondwet verwoord.
Nederland loopt hier duidelijk in achter.
- Rechtszaken
a. Er worden op dit moment veel rechtszaken wereldwijd gevoerd namens en door (kinderen en) toekomstige generaties. Het zijn vaak zaken die zich op klimaatverandering en natuurbescherming richten. Voorbeelden: de ‘Our Children’s Trust’ zaken in de Verenigde Staten, de zaak voor het Europees Hof voor de Rechten van de mens opgestart door Portugese kinderen, de rechtszaak in Noorwegen over naar olie boren in het Arctische gebied (dat u vrij kot van ijs juist door klimaatverandering) en de klacht van Greta Thunberg en andere kinderen bij het VN Kinderrechten Comité.
b. Een belangrijke vernieuwende uitspraak in Nederland, die in hoger instanties overeind is gebleven is die van de rechtbank in de Urgenda klimaatzaak: “Voor de zorgplicht van de overheid is relevant bescherming van het klimaatsysteem, ten behoeve van huidige en toekomstige generaties, op basis van billijkheid.”, bepaalde de rechter. Dit ‘billijkheidsbeginsel toekomstige generaties’: houdt in dat het beleid tot uitgangspunt moet nemen niet alleen datgene wat op dit moment voor de huidige generatie het meest voordelig is, maar ook wat dat betekent voor toekomstige generaties, opdat niet zij uitsluitend of in onevenredige mate de gevolgen dragen. Het betekent dat Nederland bij de te kiezen maatregelen in aanmerking moeten nemen dat de kosten op een redelijke manier worden verdeeld tussen de huidige en de toekomstige generaties. Wanneer het volgens de huidige inzichten per saldo goedkoper blijkt te zijn om nu op te treden, rust er uit het oogpunt van zorgvuldig optreden een zwaardere plicht op de Nederland om ten behoeve van toekomstige generaties daarnaar te handelen. Voor de Ombudspersoon zijn deze criteria en principes zo duidelijk, grondig, zorgvuldig en universeel uiteengezet dat het algemene Billijkheidsbeginsel Toekomstige Generaties onderdeel uit maakt van diens algemene mandaat en niet slechts geldt ten aanzien van klimaatverandering. - Uitspraken en uitleg in VN verband
a. Nederland is partij bij de meeste internationale mensenrechten verdragen en draagt de verplichting om die rechten te respecteren, te beschermen (ook tegen inbreuk van derden als bedrijven) en te realiseren. Ook ‘niet statelijke actoren’ hebben bepaalde verlichtingen en verantwoordelijkheden op het gebied van mensenrechten. Zo hebben bedrijven de verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Wat deze verplichtingen en verantwoordelijkheden precies inhouden is per recht uitgelegd door de verdragsrechtelijke organen in een ‘General Comment’.
b. In (de tekst of uitleg van) veel van de genoemde mensenrechten worden begrippen als lange termijn duurzaamheid, progressieve realisatie (het moet steeds beter worden) en steeds vaker toekomstige generaties genoemd. Een voorbeeld hiervan is een stuk uit de uitleg (General Comment nr. 36 uit 2018) van het recht op leven, een van de meest belangrijke internationale mensenrechten:
“Environmental degradation, climate change and unsustainable development constitute some of the most pressing and serious threats to the ability of present and future generations to enjoy the right to life.” De uitleg vervolgt hierna met verschillende positieve verplichtingen waaraan Staten (als Nederland) moeten voldoen om realisatie van dit recht op leven in relatie tot leefomgeving te verzekeren. Niet alleen worden toekomstige generaties expliciet genoemd, er wordt ook bij vermeld wat Nederland zou moeten om het recht op leven te beschermen voor huidige en toekomstige generaties.
c. Ook relevant voor de belangen, het welzijn en de rechten van toekomstige generaties zijn:
i. De resoluties van de VN-Mensenrechtenraad over of relevant voor klimaatverandering, gezondheid, water en milieu en mensenrechten.
ii. Het werk en de rapporten en aanbevelingen van andere VN-verdragsorganen, speciale VN-rapporteurs (‘SR’) – bijvoorbeeld die op mensenrechten en het milieu, (SR John Knox en David Boyd), de implicaties voor mensenrechten van milieuvriendelijk beheer en verwijdering van gevaarlijke stoffen en afvalstoffen (SR Baskut Tuncak), mensenrechtenverdedigers (SR Michael Forst), water en sanitatie (SR Leo Heller), rechten van inheemse volkeren (SR Victoria Tauli-Corpuz), enzovoorts.
iii. Het werk en de rapporten van andere VN-agentschappen of -programma’s, zoals UNDP en UNEP.
d. De in 2018 door de VN-Mensenrechtenraad aanvaardde “Framework Principles on Human Rights and The Environment” vermeldt o.a. : door rekening te houden met de rechten van kinderen nu en ons daarbij te realiseren dat er steeds kinderen bij komen die dan mensenrechten krijgen, houden we ook rekening met toekomstige generaties die nog geboren moeten worden.
e. Het VN Comité CESCR (dat toeziet op de naleving van (het ICESCR verdrag op) Economisch Sociale en Culturele rechten, zoals het recht op gezondheid), benoemde in 2018 bij een onderzoek van Argentinië̈, dat het de verantwoordelijkheid heeft op grond van mensenrechten om rekening te houden met toekomstige generaties.
- Inheemse tradities
a. De belangen en het welzijn van toekomstige generaties meenemen in besluiten van vandaag is bij veel inheemse volkeren onderdeel van het dagelijks leven, van basisprincipes. Als al het leven, de hele natuur, verbonden is en voorouders en toekomstige generaties daarbij horen, dan zit duurzaamheid en rekening houden met toekomstige generaties daar diepgeworteld in. Die kun je er dan niet uit halen en apart benoemen of in een wet vastleggen. Een paar voorbeelden:
i. De term “seven generations” en het zeven generatie denken is relatief breed verspreid onder de inheemse bevolking van Amerika. Er is bijvoorbeeld het beginsel van de “seven generations of influence” wat jou vandaag centraal plaatst tussen drie generaties voorouders en drie generaties nakomelingen. Dit omdat jouw leven direct beïnvloed is door je ouders, grootouders en grootouders en jouw handelen een directe impact heeft op jouw kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen.
ii. Het “seven generations principle”, mooi omschreven door Oren R. Lyons Jr., Chief of the Onondaga Nation in 1930:
“We are looking ahead, as is one of the first mandates given us as chiefs, to make sure and to make every decision that we make relate to the welfare and well-being of the seventh generation to come. What about the seventh generation? Where are you taking them? What will they have?” en “… you must consider in the process and in choosing the direction of your life: how will this affect the seventh generation?”
iii. Het Yeti-ata principe uit Kazachstan is een onderdeel van de ongeschreven wet “Zhetі Kazyna”. Het is de verplichting voor eenieder om hun mannelijke voorouders tot zeven generaties terug bij naam te kennen. Het is verboden om met iemand te trouwen die binnen diezelfde zeven generaties valt. De (bewuste) impact op toekomstige generaties bestaat daar dus vooreerst met je te verbinden met voorouders. Hierdoor zal, volgens de overlevering, ieder nieuwgeboren kind wijs, gezond en fysiek sterk zijn, aldus he Jety-ata principe.
iv. De inheemse wijsheden van de Adat AllifURU, de inheemse bewoners van wat wij de Molukken of Maluku noemen hebben ‘Sasi’, een verbod of taboe volgens het ‘Adat’ om de natuur, een gebied, waterstroom of bepaalde planensoort die/dat onder druk staat, volledig met rust te laten zodat het kan herstellen. “Dit zodat de toekomstige generaties ook in de toekomst mag en kan ‘genieten’ van de opbrengsten van wat Moeder Aarde ons vandaag schenkt”, aldus seMUel Sahureka inheems activist van Bangsa Adat AlifURU.