Na ruim een jaar onderzoek doet de Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties zijn eerste uitspraak: “We beschermen het Waddengebied onvoldoende voor toekomstige generaties; niet op papier, niet in governance en niet in de praktijk.” Daarom pleit het Lab Toekomstige Generaties in 13 actiepunten, gericht op de Nederlandse regering en beleidsmakers, voor betere bescherming van het gebied. Zodat het Wad een toekomst heeft.
Het Waddengebied is uniek in haar soort. Het “Mooiste Natuurgebied van Nederland” heeft niet voor niets de status van UNESCO Werelderfgoed gebied verkregen. Dit impliceert dat wij er goed voor moeten zorgen, het dient immers onbeschadigd te worden doorgegeven aan toekomstige generaties. Dat is echter een grote uitdaging, want de Waddenzee wordt geconfronteerd met een groot aantal bedreigingen. Op de langere termijn is klimaatverandering waarschijnlijk de grootste bedreiging. Vervuiling, overbevissing, scheepvaart, geluidsoverlast van straaljagers en bodemdaling door gas- en zoutextracties veroorzaken nu concrete schade.
Onderzoek
Het afgelopen jaar heeft het Lab Toekomstige Generaties onderzoek gedaan naar de kwestie Waddengebied, met als centrale vraag: “Beschermen wij het Waddengebied voldoende voor toekomstige generaties en draagt het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan dit gebied bij om te komen tot de mooist mogelijke Waddenzee voor toekomstige generaties?”. Na gericht feitenonderzoek, juridisch- en beleidsonderzoek, onderzoek naar internationale voorbeelden en vergelijkingen voor de Nederlandse wet- en regelgeving publiceert zij vandaag de uitspraak: het Waddengebied wordt onvoldoende beschermd voor toekomstige generaties.
“We schrikken soms op bij een containerramp, maar de Waddenzee is een natuurramp in slowmotion. Als we niets doen om klimaatverandering af te remmen, verdwijnt het gebied zelfs in zee en gaan de rijke natuur, historie en cultuur – ons erfgoed – verloren. De natuur verliest het continu van korte termijn belangen. Het is de hoogste tijd om de natuur niet alleen op papier, maar ook in de praktijk voorop te zetten en te beschermen, zodat toekomstige generaties er ook van kunnen genieten.” – Jan van de Venis, Waarnemend Ombudspersoon voor Toekomstige Generaties
Waddenbestuur
Uit eerder verschenen onderzoek van bureau AT-Osborne is gebleken dat het Nederlandse bestuur en beleid de afgelopen decennia hebben gefaald in het beschermen van de Waddenzee en het bereiken van ecologische doelen zoals we die hebben vastgesteld in internationale verdragen. Met de uitkomsten van dat onderzoek is nagedacht over een andere manier van beleid maken en uitvoeren. Het onlangs geïnstalleerde Waddenbestuur moet nu beslissingen nemen en duidelijk maken wie welke taak heeft. Daartoe is het opgedeeld in drie partijen: het Bestuurlijk Overleg Waddengebied, het Omgevingsberaad Waddengebied en de Beheerautoriteit Waddenzee.
“Wij hopen het beste voor de Waddenzee ook via dit nieuwe Waddenbestuur, maar onze verwachtingen zijn laag: ondanks dat het gestelde doel van het kabinet vanuit het regeerakkoord was dat er “één beheerautoriteit voor de Waddenzee komt, die een integraal beheerplan uitvoert, waardoor betere bescherming voor de natuurgebieden gecombineerd wordt met beter visbeheer”, is gekozen voor de minst effectieve variant met weinig mandaat. Op deze manier zijn de belangen van de natuur en de belangenbehartiging van toekomstige generaties nog steeds niet goed gewaarborgd”, aldus Van de Venis.
13 aanbevelingen
Het Lab Toekomstige Generaties komt in haar uitspraak met 13 aanbevelingen. Een daarvan is het verlenen van rechten aan het natuurgebied. Dat principe is een groeiende ontwikkeling binnen het recht en kan op verschillende manieren plaatsvinden, bijvoorbeeld in de grondwet, een nationale wet of via rechtspraak. Wereldwijd zijn er al meer dan 300 natuurgebieden die eigen rechten hebben gekregen. Ecuador was het eerste land dat natuurrechten aan zijn grondwet heeft toegevoegd. De natuur krijgt haar rechten naar analogie van mensen (art. 71). Bolivia volgde in 2010. Andere voorbeelden van rechtspersoonlijkheid zijn die in Nieuw-Zeeland, waar de regering in nationale wetten rechtspersoonlijkheid heeft toegekend aan diverse belangrijke ecosystemen aldaar, zoals een rivier, een Nationaal Park of bergachtig gebied.
Twee andere aanbevelingen zijn:
- Implementeer belang toekomstige generaties in beleid
Het dringende advies aan regering en beleidsmakers is om de belangen van toekomstige generaties actief mee te nemen in beleid ten aanzien van het Waddengebied. Dat kan bijvoorbeeld door specifieke doelstellingen op te nemen en door acties en onderzoek te initiëren die dat ondersteunen. Of door ervoor te zorgen dat de natuur en ons erfgoed altijd voldoende vertegenwoordigd zijn in het institutionele systeem. - Terugkerende Effectrapportage
Ontwikkel en onderhoud een Toekomst Effect Rapportage voor alle activiteiten in het gebied en daarbuiten.
De overige tien aanbevelingen staan vermeld in de uitspraak, te vinden op deze pagina.
‘Kijk! Vroeger lag daar Vlieland’
Om het Waddengebied te beschermen voor toekomstige generaties heeft het Lab Toekomstige Generaties vandaag een campagne gestart om aandacht te vragen voor al het moois dat de Wadden te bieden hebben en dat we zullen kwijtraken als we niets doen. We vragen het Nederlandse publiek een ode te brengen aan hun geliefde Wadden. Samen laten we de waarde van de wadden zien en spreken we ons uit. Voor nu en voor de toekomst.